układ endokannabinoidowy

Co to jest układ endokannabinoidowy? Jakie ma znaczenie dla organizmu?

By Jerzy,

Ludzki organizm to sprawnie działająca maszyna, która wciąż jest przedmiotem badań naukowców. Okazuje się, że jednym z najbardziej zagadkowych jej systemów jest układ endokannabinoidowy. Odkryto go stosunkowo niedawno, jednak już teraz wiadomo, że rola jest znacząca. Mimo to układ ten wciąż pozostaje niejako w cieniu. Dlaczego warto dowiedzieć się nieco więcej na jego temat? 


Jeżeli chcesz poznać szczegóły badania nad użytkowaniem konopi innych niż włókniste i dowiedzieć się więcej o normalizacji tematu konopi innych niż włókniste – sprawdź informacje udostępnione na stronie stowarzyszenia Cannabishouse. 

 Odkrycie układu endokannabinoidowego

 
Co to jest układ endokannabinoidowy? Układ ten jest kluczowym elementem, dbającym o utrzymanie homeostazy (równowagi) w organizmie. Odkryto go niedawno, pod koniec XX wieku. W skład układu endokannabinoidowego wchodzą: receptory, enzymy oraz endokannabinoidy. Do tej pory naukowcy szerzej opisali dwa główne receptory układu: CB1 oraz CB2. Są one rozsiane po całym ciele – w narządach wewnętrznych, tkankach łącznych, komórkach odpornościowych. [5] Receptor CB1 jest zlokalizowany przede wszystkim w ośrodkowym układzie nerwowym, dlatego jest on ściśle powiązany z odczuwaniem emocji, bólem czy głodu, ma również swój udział w funkcjach poznawczych, kontroli pamięci. Receptor CB1 występuje także w m.in. płucach, wątrobie, sercu, trzustce czy nerkach. [3] Drugi z receptorów, CB2, jest powiązany głównie z układem odpornościowym, dbając o to, aby w razie zagrożenia aktywował on reakcje obronne. Receptor ten jest częścią m.in. krwinek białych, ale i śledziony czy dolnych dróg moczowych. [6]
 
Receptory, aby podjąć pracę, muszą zostać przez coś aktywowane. Naukowcy odkryli, że funkcja ta przypada endokannabinoidom. Substancje te są wytwarzane przez organizm, jednak warto podkreślić, że proces ten odbywa się „na żądanie”, czyli po zadziałaniu bodźca. [6] Co więcej, endokannabinoidy nie są magazynowane w organizmie, dość szybko się ulatniają, a o ich syntezę i rozkład dbają wspomniane na początku enzymy. Jakie endokannabinoidy są znane naukowcom? Pierwszym z nich jest anandamid (AEA), odkryty w 1992 roku, drugim 2-Arachidonyglicerol (2-AG). [6] Szacuje się, że lista ta może być dłuższa, jednak wciąż potrzebne są badania w tym kierunku.
 

Jak działa układ endokannabinoidowy?

 
Naukowcy określają układ endokannabinoidowy mianem pomostu między ciałem a umysłem człowieka. Gdy któryś z procesów w organizmie jest zakłócony, układ ten robi wszystko, co w jego mocy, aby przywrócić homeostazę. Aby tak się stało, jego praca musi być niezakłócona. Endokannabinoidy wciąż są przedmiotem badań, jednak już teraz można wskazać ich pewne właściwości. Mowa tutaj m.in. o ich roli w regulacji apetytu, odczuwaniu emocji i stresu, koordynacji ruchowej, kontroli ciśnienia tętniczego. Wyniki badań wskazują, że niedobór endokannabinoidów w organizmie może być powiązany z rozwojem depresji, bólami głowy i migrenami. Ich niski poziom zauważono u pacjentów z zespołem wrażliwego jelita. [5] Wskazuje się także na relację układ endokannabinoidowy a otyłość – rozregulowana praca układu wpływa na problemy z utrzymaniem prawidłowej wagi ciała, a pobudzenie receptora CB1 stymuluje apetyt. Warto dodać, że mowa tutaj o produktach głównie słodkich, słonych i tłustych. Podobnie wygląda kwestia nadużywania alkoholu – aktywacja CB1 sprzyja jego nadmiernemu spożyciu.[6]
 
Jeśli bierzemy pod lupę układ endokannabinoidowy, badania naukowców pozwoliły wysunąć jeszcze jeden ważny wniosek. Aktywować receptory CB1 i CB2 mogą tylko endokannabinoidy, ale także substancje zbliżone do nich właściwościami i dostarczane do organizmu z zewnątrz. Mowa tutaj o kannabinoidach syntetycznych, pozyskiwanych w laboratorium. Znalazły one zastosowanie m.in. w lekach stosowanych na nudności, wymioty czy w leczeniu zaburzeń odżywiania (dzięki pobudzaniu apetytu). Osobną grupę stanowią fitokannabinoidy – najbardziej znane z nich to THC oraz CBD.
 

Układ endokannabinoidowy – CBD i THC

 
Fitokannabinoidy to – jak sama nazwa wskazuje – kannabinoidy pochodzenia roślinnego. Zostały one wyodrębnione z konopi, gdzie są wytwarzane przez trichomy. Lista fitokannabinoidów jest dłuższa, niż w przypadku kannabinoidów wytwarzanych samodzielnie przez człowieka. Roślinne kannabinoidy to przede wszystkim THC oraz CBD, ale również CBG, CBC czy CBN. Są one syntetyzowane w konopi pod postacią kwasów i ulegają dekarboksylacji. [5] Przedmiotem większości badań naukowców jest układ endokannabinoidowy i zastosowaniem CBD oraz THC. Kannabinoidy do tej pory znalazły zastosowanie w medycynie, będąc częścią terapii leczenia m.in. stanów zapalnych, stwardnienia rozsianego, zespołu Tourette’a, Parkinsona, schizofrenii czy anoreksji. [6]
 
THC jest zbliżony w swojej budowie do anandamidu. Substancja ta została odkryta w latach 60. XX wieku, wykazuje działanie psychotyczne, oddziałuje głównie na receptor CB1. Badania wskazują, że jej działanie mogą nasilać niektóre leki – uspokajające oraz psychotropowe. [3] Zażycie THC wywołuje stan euforii, odprężenia, łagodzi ból, zmniejsza napięcie mięśniowe. Oczywiście intensywność tych doznać jest uwarunkowana stężeniem substancji i indywidualnych predyspozycji człowieka. Jeśli chodzi o układ endokannabinoidowy i zastosowanie CBD, warto podkreślić, że ten kannabinoid nie wykazuje działania psychotycznego, jego stymulacja receptorów jest znikoma w porównaniu z THC, jednak ma on spory wpływ na układ serotoninowy. CBD hamuje produkcję enzymu odpowiedzialnego za rozpad anandamidu, ma właściwości przeciwzapalne i przeciwlękowe, przeciwdrgawkowe. [5] Znajduje on też zastosowanie w profilaktyce i leczeniu nowotworów. Badania wskazują, że może on opóźniać wzrost guza, zapobiegać przerzutom. [6] Ważna jest także jego rola w obniżaniu działania psychoaktywnego THC. [3]
 
Szacuje się, że u niektórych osób układ endokannabinoidowy może wykazywać pewne niedobory, które można wyrównać, podając fitokannabinoidy. To ważne odkrycie, biorąc pod uwagę wpływ tego układu na podstawowe procesy zachodzące w organizmie człowieka.

Bibliografia:
 
  1. Bradley E. Alger, Getting High on the Endocannabinoid System, ncbi.nlm.nih.gov, data dost. 31.10.2022r.
  2. Piotr Wierzbiński i in., Potencjalne mechanizmy przeciwdepresyjne układu endokannabinoidowego, Postępy Psychiatrii i Neurologii 2010; 19[2]: 143–150.

  3. Marek Tkaczyk i in., Marihuana i kanabinoidy jako leki, ruj.uj.edu.pl, data dost. 31.10.2022r.

  4. Paula Wróblewska-Łuczka i in., Znaczenie kannabinoidów w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego [w:] Health Prob Civil. 2018, Volume 12, Issue 3.

  5. Paweł Siudem i in, Konopie i kannabinoidy [w:] Farmacja współczesna 2015; 8: 1-8.

  6. Jarosław Woroń , Jan Dobrogowski, Miejsce kannabinoidów w leczeniu bólu [w:] Medycyna Paliatywna w Praktyce 2017; 11, 3: 96–101.



Jerzy

editor